SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
mír choibhneasta dhíreach (an té a chuireann an síol; an cat a d'ól an bainne; an síol a cuireadh san earrach); mír choibhneasta indíreach (an gort a gcuirtear an síol ann; an té a n-óltar a shláinte)
planda a n-úsáidtear a shíol chun blas a chur ar arán
planda a bhfásann síolta spíosracha air a úsáidtear in arán agus i gcístí
meall bog aráin, síol rois etc., déanta le huisce fiuchta agus leata ar mhuislín le cur ar neascóid nó ar chneá
fráma lataí nó tuigí; fráma adhmaid ar chúrsa ráis le léim ag reathaithe; paiste dearnála ar stoca; fráma agus spící miotail ann chun talamh treafa a bhriseadh agus a réiteach agus síolta a chlúdach, bráca fuirste
toradh nó síol crainn a bhfuil bia ina chroí agus blaosc chrua air; bloc beag miotail agus poll ann chun é a scriúáil ar bholta
corraí nó suaitheadh tobann a bhaint as rud (chroith sé a cheann, chroith sé lámh liom); leathadh (síol a chroitheadh, salann a chroitheadh ar rud); beartú, sméideadh (chroith sé an bata liom, a cheann orm)
leagan síolta sa talamh (coirce a chur); saothrú talún (gort a chur); leagan rudaí ina n-áit (cur tuí, cur gaistí; cuir ansin é); lorg (eolas, tuairisc, a chur); caitheamh (chuir sé míle ó bhaile é; chuir sé a shaol go hainnis); seoladh chun bealaigh (teachtaire, litir, a chur; cuir abhaile é); sileadh, doirteadh (ag cur fearthainne; allas, fuil, a chur); sceitheadh (na crainn ag cur an duilliúir)
an cnó nó an síol a fhásann ar an dair
blaosc nó mogall a bhíonn ar shíolta áirithe
síol arbhair; grán, arbhar (mála gráinne); blúire de ghaineamh nó de shalann nó d'aon ábhar garbh mar sin; tomhas beag (gráinne siúcra); snáithe (adhmaid, cloiche) (i gcoinne an ghráinne)
síol arbhair; arbhar go ginearálta (gort gráin; grán agus glasraí); millíní luaidhe le scaoileadh as cartús i ngunna (púdar agus grán); liathróidí beaga ar a n-iompaíonn seafta i meaisín (grán iompair)
toradh mór cruinn faoi chraiceann ramhar dearg agus é lán de shíolta
planda a fhásann bliain i ndiaidh bliana gan athphlandáil ná síol nua a chur
gan neart, gan a bheith láidir; gan chumhacht (tír lag); gan éifeacht (freagra, iarracht, lag; creideamh lag); gan substaint (fíon, tae, lag); gan a bheith aibí (páistí laga); beag (is lag a shíl mé go)
clúdach (éadach a leathadh ar rud, im a leathadh); rolladh (taos a leathadh); leibhéal, leacadh (iarann a leathadh); oscailt amach (do ghéaga a leathadh); leathnú (coillte ag leathadh); scaipeadh (síol, gaineamh, a leathadh); éirí doiléir (tá a chaint ag leathadh air); a dhéanamh fuar (tá mé leata; leathfar ansin thú)
síol planda cosúil le pis a úsáidtear le bia (go mór mór i súp)
ceann de dhá fhaireog san fhireannach a sceitheann síol
síol crua as na hIndiacha Thoir a úsáidtear mar spíosra le bia
ola a dhéantar as síol an lín
binn, pointe; an chéad fhás a chuireann síol amach; sonc, sáiteán; sciuird, ruathar, iarracht
(ceann de) na síolta glasa inite a fhásann i gcochall planda dreaptha; eochraí éisc
ceann de na síolta a fhásann i gcochall ar phlandaí áirithe agus a itear mar ghlasra; an síol sin le chéile
síol (pór féir, prátaí); síolrach, sliocht (pór caorach, pór daoine); fás úr (pór breá féir)
éan beag ceoil a itheann síolta agus caora
síolta gráin a fhásann i dtíortha teo agus a itear mar bhia ar fud an domhain
urlacan; uibheacha síl éisc nó froganna
urlacan; uibheacha síl a scaoileadh; brúchtadh, cur thar maoil (abhainn ag sceitheadh); scéal, rún etc., a scaoileadh amach; titim as a chéile (sceith an aill, an balla); scamhadh
baint an chrotail de ghráinne nó de shíolta; oscailt sliogán éisc; sileadh, caitheamh (coirce ag scileadh); scealpadh (clocha ag scileadh); sceitheadh (rún a scileadh); stealladh (ag scileadh éithigh)
taos a dhéantar as síolta an chrainn chócó agus iad meilte; deoch, milseán etc., a dhéantar as seo
gan síol gan toradh gan sliocht, aimrid; tirim (bó sheasc, cíb sheasc); gan chéile; (le rudaí beo) neodrach
ceapadh, meas (shíl mé nach dtiocfá; shíl tú mé a mhealladh)
duine a chuireann nó a leathann síol
cur síl; síolú; bolscaireacht
cur síl, leathadh, craobhscaoileadh
druidim nó déanamh ar an áit seo; gabháil, gluaiseacht (tar an bealach seo; an dtiocfaidh tú linn?); sroicheadh, tarlú (tá an samhradh tagtha; tháinig a lá; teacht ar nead; tiocfar ort fós); foilsiú, nochtadh, fás (tháinig an síol; tháinig an leabhar amach; bhí na deora ag teacht); téarnamh (bádh eisean is tháinig mise); fás, forbairt (tháinig trua agam dó; tá an bláth ag teacht air; tháinig misneach dom); aontú (ní thagaim leat ann sin); bheith in ann (ní thig liom é a dhéanamh); sárú (ní ag teacht romhat é); trácht, lua (ós ag teacht thairis sin duit)
(le plandaí) a fhásann bliain i ndiaidh bliana gan síol nua a chur