TORTHAÍ
IN FOCLÓIR GAEILGE—BÉARLA
díreach1, m. (gs. -righ). Straight. 1. Straight condition. Rud a chur as a dhíreach, to put sth. out of alignment, out of plumb. 2. Straightforwardness. Leis an ~ a rá leat, to be straight with you. An cam a chur ar an ~, to distort facts. 3. Straight course. An ~ sa ród, the straight part of the road. Rith ar an ~, to run on the straight, to follow a straight course. Lit:Dul gach n~ (go), to go direct (to).
díreach2, a1. 1. Straight, direct. (a)Líne dhíreach, straight line. Gruaig dhíreach, straight hair. Chomh ~ le slat (ghunna), le feag, le gáinne, as straight as a (ram)rod, as a rush, as a reed. S.a. aicearra 1. (b) Erect, perpendicular. Seasamh ~, straight stance. Siúl ~, erect gait. Aill dhíreach, perpendicular cliff. Tá sé ~ ar a chosa, he stands, walks, erect. (c) Direct to mark. Amas ~, straight aim. Tá urchar ~ aige, he shoots straight. (d) Upright. Duine ~, upright person. Bheith ~ le duine, to be honest with s.o. (e) Straightforward. Caint dhíreach, straight talk. Ceist dhíreach, direct question. Tabhair freagra ~ orm, give me a straight answer. (f) In straight direction. ~ ar aghaidh, straight ahead. ~ anonn uainn, straight across from us. ~ os coinne na scoile, directly opposite the school. Soir ~, siar ~, due east, west. (g) In direct order. ~ i ndiaidh a chéile, right after each other; (of things) right on end. Bhí sé ag siúl ~ romham, he was walking right in front of me. (h) Lineal. Oidhre ~, direct heir. ~ ó Ádhamh, in direct descent from Adam. (i) (Technical usages) Cáin dhíreach, direct tax. Sch:Modh ~, direct method. Gram:Insint dhíreach, direct speech. Gram:Cuspóir ~, direct object. El:Sruth ~, direct current. 2. (As adv.) Just, exact(ly). ~ ag an doras, right at the door. ~ ag an bpointe sin, just at that point. Tá sé an meán lae go ~, it is exactly mid-day. Anois (go)~, just now. San áit chéanna go ~, in the same place exactly. (Go) ~ ina dhiaidh sin, immediately after that. Anois mo theacht go ~, I have only just come. Bhí siad go ~ ag éirí, they were just getting up. (Go) ~ sula bhfaca sé mé, just before he saw me. (Go) ~ agus mé ag imeacht, just as I was leaving. Go ~ mar is mian leat, just as you please. Go ~ ó dúirt tú é, just as you have mentioned it. Tá tú go ~ chomh holc leis féin, you are just as bad as he is. Sin é (go) ~ a cheap mé, that’s just what I thought. Sin go ~ é, that’s just it. Go ~, ba cheart duit labhairt leo, indeed, you should speak to them. Go ~, an bhfaca tú inné é? By the way, did you see him yesterday? Is ea go ~, just so. Go ~! Exactly! S.a. caol29, cruinn 3, glan24(d), lom24.
ABAIRTÍ
IN FOCLÓIR GAEILGE—BÉARLA
Cam díreach an ród is é an bealach mór an t-~, ‘the longest way round is the shortest way home’.
Ag seoladh díreach ar an ~, sailing straight before the wind.
~ beag, (go) díreach, féin, just now.
Aimsigh, dírigh, ar, aim, point, at.
Dá mbeadh a bheo chomh díreach lena mharbh, if he were as straight in life as in death.
~ dhíreach, indíreach, direct, indirect tax.
An ~ agus an díreach, the crooked and the straight.
Chuaigh mé ~ díreach chuige, I went straight to him.
Tharraing sé ~ díreach ar an teach, he made a beeline for the house.
Tar ~ díreach abhaile, come straight home.
Ag imeacht ~ díreach roimh an ngaoth, sailing straight before the wind, running free.
Chaith sé ~ díreach san aghaidh orm é, he cast it right in my face.
~ díreach, (Irish) syllabic poetry.
Go díreach ~, exactly so.
Chomh díreach le ~, as straight as a rush.
Chomh caol, díreach, le ~, as slender, straight, as a rush.
díreach, clean and straight.
Seasamh go ~ díreach, to stand up straight.
Dul ~ díreach (go), to go straight away (to).
Go díreach ~; go cinnte ~, exactly.
~ dhíreach, neamhdhíreach, direct, indirect, speech.
An t-~ díreach, dearg, agaibh, the whole blooming lot of you.
An tslí dhíreach a ~úint, to follow the straight path.
Díreach ar ~, dead level.
~ dhíreach, bhearnach, straight, broken, line.
~ díreach, straight, direct; right away.
An ~ díreach, direct method of teaching.
Ó, go díreach! Oh, indeed!
Téigh caol díreach romhat, go straight ahead.
~amh díreach, go socair, to stand straight, still.
Chomh díreach ~, as straight as that.
Ag siúl go díreach, go cneasta, walking straight, honestly.
Tá ~ díreach aige, he walks straight.
Chomh díreach le ~, as straight as a rod.
~ ailtéarnach, díreach, alternating, direct, current.
Thángamar díreach as lár na cathrach, we came straight from the centre of the city.
Ag ~t caol díreach orainn, heading straight for us.