Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Grammar
Pronunciation
seó
seodmhar
seodóir
seoid
seoigh
seoinín
seoithín
seol
seoladh
seolta
seoltóir
seomra
seoraí
seoráil
seordán
séú
sféar
sí
sia
siabhrán
siad
siamsa
sian
seol1 fir1 gléas fíodóireachta
seol2 fir1 leithead canbháis nó anairte, oscailte amach ar chrann báid le go mbéarfadh an ghaoth air, agus go dtiomáinfeadh sin an bád chun cinn
seol3 fir1 leaba ► luí seoil luí le tinneas clainne
DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
rópa nó strapa ar cheann capaill, asail etc., chun é a sheoladh nó a cheangal
árthach a thugann daoine nó earraí thar uisce agus a thiomáintear le maidí rámha nó le seol nó le hinneall
an chuid den chorp a bhfuil an goile agus na putóga ann; mála (bolg saighead); boilsc (bolg seoil); áit le lasta a chur ann (bolg loinge); lár (bolg an chuain, i mbolg an lae)
dul nó cur ar bord loinge; cur fút i dteach ar lóistín; cúrsa fiarlán á thógáil ag bád seoil in aghaidh na gaoithe, tornáil
éadach garbh trom a úsáidtear i bpubaill agus i seolta etc., agus chun pictiúir a phéinteáil air
rópa nó strapa chun ainmhí a sheoladh leis
duine a chur chun báis ar chroch le rópa a chur timpeall a mhuiníl agus ligean dó titim; cur suas ar thairne, crúca etc. (pictiúr, pota, a chrochadh; seol a chrochadh); tógáil, ardú (ancaire a chrochadh; croch leat é); scaipeadh, imeacht as (chroch an ceo; croch leat!)
bád beag a bhfuil seol mór agus seol tosaigh agus jib uirthi
leagan síolta sa talamh (coirce a chur); saothrú talún (gort a chur); leagan rudaí ina n-áit (cur tuí, cur gaistí; cuir ansin é); lorg (eolas, tuairisc, a chur); caitheamh (chuir sé míle ó bhaile é; chuir sé a shaol go hainnis); seoladh chun bealaigh (teachtaire, litir, a chur; cuir abhaile é); sileadh, doirteadh (ag cur fearthainne; allas, fuil, a chur); sceitheadh (na crainn ag cur an duilliúir)
fágáil ina luí nó ina shuí nó ina sheasamh ar (cuir ar an mbord é; chuir sé ar mo chosa mé); seoladh ar aghaidh chun (duine a chur ar turas); ionad a thabhairt ar (cuireadh ar an bhfoireann é); tabhairt ar staid áirithe (ná cuir ar meisce iad; cuir na héadaí ar triomú); bualadh ar (cuir clár air; chuir mé stampa ar an litir; cuir ort do chuid éadaigh); tabhairt i bhfeidhm (ord a chur ar rudaí); bheith ina chúis le (chuir sé an slaghdán orm; ná cuir fearg orthu); leagan ar (cuireadh cáin orainn); cuir i leith (ná cuir an locht ormsa); cur chuig (cuir ceist air); brú ar (chuir siad troid orainn); ligean amach ar (chuir sé béic orm); tathant ar (chuir sí an bia air le spúnóg); a leagan ina gheall ar (airgead a chur ar chapall); aistriú go (cuir Béarla air); goilleadh ar (tá a chroí ag cur air)
an snáth a bhíonn sínte ar a fhad sa seol fíodóra (i gcomórtas leis an snáth a bhíonn trasna, is é sin an t-inneach)
ábhar fite a ndéantar cultacha agus brait as; seolta báid (long faoi iomlán éadaigh)
duine a sheoladh ó dhlínse amháin go dtí dlínse eile le triail a sheasamh etc.
duine a sheolann eitleán nó a chuidíonn lena seoladh
an ealaín agus an eolaíocht a ghabhann le seoladh eitleáin
éadach a dhéanamh ar sheol trí shnáitheanna a chur trasna thar a chéile; (le scéal etc.) cumadh, cur le chéile
bád seoil mór Spáinneach anallód
duine nó rud álainn; bád beag seoil cois cósta agus í níos lú ná púcán
rópa chun seolta, bratacha etc. a ardú nó a ísliú
cineál de bhád beag seoil ar an gcósta thiar
(le bád, farraige) is féidir a sheoladh; (le haimsir) oiriúnach chun seoltóireachta
breith nó tabhairt ó áit go háit eile (ualach a iompar; píopa ag iompar uisce); caitheamh, tabhairt leat (brat a iompar; ag iompar seoil, ag iompar clainne); coinneáil suas (ballaí ag iompar dín); fulaingt (crá croí a iompar); coinneáil (tá iompar ar dheoch aige); múineadh, béasa (tú féin a iompar i gcomhluadar)
seol cinn triantánach ar bhád
faoi iomlán seoil nó siúil
an bonn a bhaint ó rud (duine, crann, a leagan); caitheamh, iomrascáil; ísliú (seol a leagan); cur síos, cur in áit (cloch bhoinn a leagan; leag do lámh air); gearradh (leagadh cáin throm air); cur (leag ansin í, go leaga Dia an t-ádh ort); claonadh, lé (leagan a bheith agat le rud, leagan ó dheas)
páipéar beag agus scríobh air (Greamaítear lipéid de bhuidéil, de bhoscaí etc. lena thaispeáint cad tá iontu nó ar bhagáiste agus ainm agus seoladh an úinéara orthu)
éirí lom nó a dheanamh lom, struipeáil, nochtadh, bearradh; ciorrú, tarraingt isteach (seol a lomadh)
bád seoil nó innill a úsáidtear chun rásaíochta, pléisiúir etc.
árthach beag agus seolta cearnacha uirthi
sac, mála; culaith (paca seoil); foireann, drong (paca cártaí; paca rógairí)
uirlis feirme agus beanna air le féar nó arbhar a thógáil; pointe mullaigh seoil
obair le píce; píce a chur ar sheol
bád oscailte faoi sheol mór agus jib
an córas téad ar chrainn báid seoil
(le seol) siota; réim, scóip (lig sé scód leis féin, lena theanga)
bád seoil mór a bhfuil siúl inti agus crann amháin nó níos mó uirthi
cur nó imeacht faoi sheol; fágáil calaidh; cur chun bealaigh (litir a sheoladh chuig duine); stiúradh, treorú (ag seoladh na mbó; cad a sheol anseo é?); rith, imeacht, cúrsa (chuir sé seoladh faoin scéal); ainm nó uimhir tí, sráide, baile etc. a bhfuil cónaí ar dhuine ann (m'áinm is mo sheoladh); cur i láthair an phobail (leabhar a sheoladh)
dírithe nó aimsithe go maith (urchar seolta); mín, éasca (ag siúl go seolta); oilte; sásta
fear seoil; duine a dhéanann seoladh; mairnéalach; tiománaí eallaigh
rópa greamaithe de chúinne íseal seoil leis an seol a ionramháil chun breith i gceart ar an ngaoth, scód
bád seoil éadrom agus gan uirthi ach crann amháin
leathadh (seol a spré; gaineamh, scéala, a spré)
ísliú (brataí, seoil); sroicheadh nó bualadh calafoirt; géilleadh, umhlú (misneach gan stríocadh)
giollacht, cinnireacht, díriú; seoladh, rialú (obair a threorú; threoraigh sé abhaile é)
