DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
fad agus leithead áite; fad slí nó ama
na litreacha ar fad a úsáidtear i dteanga agus iad in ord speisialta
ón áit istigh go dtí an áit amuigh (amach as an teach); in áit atá giota uait (os mo chomhair amach); go háit atá níos faide uait (amach an sliabh; chuaigh siad siar amach; amach chun na hAstráile); le himeacht ama (uaidh seo amach); níos moille (amach sa bhliain); siar (fan amach ón tine); ar amharc (an taobh tuathail amach); os comhair an tsaoil (má théann an scéal sin amach ort); os ard (abair amach é); ar fad (is deas amach é); go deireadh (throid siad amach é)
ar fad ar fad (dán breá amach is amach)
faoin aer (amuigh sa pháirc); gan a bheith istigh nó sa bhaile (tá fear an tí amuigh); i bhfad uait (amuigh ag bun na spéire); is faide amach (an balla amuigh); as áit, as alt (tá mo ghualainn amuigh); tagtha amach (tá na bláthanna amuigh); sa domhan (an rud is measa amuigh); gan íoc, le híoc fós (tá fiacha amuigh agam air); críochnaithe (tá an cluiche amuigh); gan oibriú (tá an talamh amuigh bán)
pór gabhar, cat nó coiníní a bhfuil clúmh fada orthu; snáth nó éadach a dhéantar as an gclúmh sin
rudaí a bheith ar fud fad trína chéile
an-bhreá ar fad (áit, aimsir, duine, aoibhinn); sona (is aoibhinn duit)
an méid blianta atá tugtha ar an saol ag duine nó rud (cén aois é?); fad saoil; seanaois (ag dul in aois); tréimhse, ré (ó aois go haois); céad bliain (an fichiú haois)
i bhfad suas; fada ó bhun go barr; glórach, furasta a chloisteáil
an phearsa scoile atá freagrach as na múinteoirí agus na mic léinn ar fad
substaint an-nimhiúil ar fad
ainmhí atá cosúil le capall beag agus cluasa fada air
toradh fada buí a bhfuil bia bog milis ann
amhránaí fir a bhfuil guth aige nach bhfuil chomh domhain ar fad le dord
píosa fada miotail nó adhmaid; an ráille ag a seasann príosúnach i dteach cúirte; dlíodóirí i gcúirt
(le duine) sárú; (le tairne) cur abhaile ar fad agus a bhior a chasadh
maide, píosa fada caol adhmaid
nach bhfuil mór (teach beag); nach bhfuil fásta suas (páistí beaga); nach bhfuil chomh mór (an ceann beag); nach bhfuil fada (tamall beag); nach bhfuil ard (torann beag); nach bhfuil iomlán nó nach maireann i bhfad (faoiseamh beag); nach bhfuil mórthairbheach (pinginí beaga a shaothrú); nach bhfuil i bhfad uainn (ar ball beag); nach bhfuil iomadúil (scata beag); atá sóisearach (Brian beag); ar díol ceana é (a mháthair bheag); ar díol trua nó tarcaisne é (duine beag dearóil)
bóthar nó slí; cúrsa le leanúint (bealach aeir, ar bhealach do leasa); áit le dul tríd (bealach isteach); treo (tar an bealach seo); fad slí (i rith an bhealaigh); dóigh, modh (tá a bhealach féin leis)
ainmhí fiáin a bhfuil fionnadh fada tiubh air agus eireaball gairid
an fad a bhíonn duine ar an saol; cuntas ar shaol duine; rudaí a choinníonn beo duine, cothú, bia; focal fáilte (is é do bheatha)
suíochán fada adhmaid; bord oibre (binse siúinéara); suíochán breithimh i gcúirt dlí; bruach (móna); seilf (chloiche)
píosa fada díreach trom adhmaid
an fad ama a bhaineann sé as an domhan dul timpeall na gréine; 365 lá nó 52 seachtain nó 12 mí
bratach chaol fhada agus gob uirthi
(le gramadach) céim thar an ngnáthchéim ag aidiacht (níos faide níos mó mar shampla)
glasra fada dearg a fhásann faoi thalamh, meacan dearg
ainmhí mór agus muineál fada cuartha agus cruit nó dhá chruit air, a úsáidtear san fhásach mar ainmhí iompair nó marcaíochta
ainmhí mór Astrálach le heireaball fada agus a chosa deiridh chomh láidir sin go dtig leis léim mhór fhada a thabhairt (Iompraíonn an ceann baineann a rudaí óga i bpóca faoina bolg)
báidín fada caol a rámhaítear le céasla
ainmhí mór crúbach a bhfuil moing agus eireaball fada air a úsáidtear chun marcaíochta, chun feithiclí a tharraingt, agus chun rásaíochta
tréithe uile duine a dhéanann duine ar leith de; pearsa i ndráma nó i scéal; duine corr nó aisteach, duine ann féin ar fad
fada in achar ama nó spáis
fada siar sa saol (cianaimsir, cianaoiseanna); fada ó bhaile (cianaistear)
arm troda agus lann fhada fhaobhrach air, bior ar cheann amháin di agus doirnín ar an gceann eile
gléas ceoil gaoithe cosúil le feadán fada agus aon gheocán amháin ann
dealg fhada ar iasc, etc.
ball éadaigh scaoilte gan muinchillí, agus é níos faide ná cába
an chuid is crua de chorp ainmhí (Is í an chreatlach na cnámha ar fad le chéile)
céim shiúil, an fad idir dhá rian coise le linn siúil
feithicil ar dhéanamh carráiste á tarraingt ag capaill; carráiste traenach; bus le haghaidh turas fada
an fad céanna (tá an dá shlat comhfhad, ar comhfhad, le chéile)