Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Grammar
Pronunciation
ainglí
ainglis
ainíde
ainimh
ainís
ainleoir
ainliú
ainm
ainmchlár
ainmfhocal
ainmheasartha
ainmhéid
ainmhí
ainmhian
ainmhíoch
ainmneach
ainmní
ainmniú
ainmniúil
ainneoin
ainnir
ainnis
ainnise
ainm fir4 an focal aithne a thugtar ar dhuine nó ar rud nó ar áit; cáil, clú; ainmfhocal ► ainm cleite ainm bréige a úsáideann scríbhneoir etc.
DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
pláta miotail a bhfuil ainm duine air (ar dhoras tí nó seomra de ghnáth)
(sa ghramadach) ainm duine nó ruda (mar shampla, is ainmfhocail iad buachaill, Seán, capall, áit)
ainm a thabhairt ar; duine a mholadh (do phost, etc.); (lá, áit, etc.) a spriocadh
in ainm a bheith; cáiliúil; nótáilte
ainm fileata ar chailín nó ógbhean
ón áit thuas; íslithe (tá luach an stoic anuas); i dtagairt (ní mise a tharraing a ainm anuas); ar bharr (cuir éadach anuas air); sa mhullach (tá m'athair anuas orm)
ainm tráchtála coitianta ar chógas a mhaolaíonn pian
searmanas ina ndéantar Críostaí de dhuine (le huisce) agus a dtugtar ainm air; ainm a thabhairt ar dhuine nó ar rud, baisteadh
ráiteas éithigh (bréag a dhéanamh, bréag a rá; bréag a chur ar dhuine); rud falsa (ainm bréige, moladh bréige, dia bréige)
cén rud, céard (cad é sin? cad deir sé? cad is ainm duit?)
ainm, clú, teist an phobail ar dhuine (tá cáil an léinn air); mianach, stuif, cáilíocht (ball maith é ina cháil féin); suim, méid áirithe, cuid (cáil amhrais)
liosta ainmneacha, leabhar, alt etc. in ord speisialta
píosa tanaí leathan adhmaid (clár dubh, clár smúdála); bord, cuntar; clúdach pota nó bosca, claibín; dromchla leibhéalta (clár éadain, clár droma); machaire (clár Fódla); tábla, liosta (clár ainmneacha, clár ama); léiriú raidió nó teilifíse
ardfheidhmeannach a choinníonn cuntas ar shonraí áirithe; duine a chláraíonn ainmneacha
ainm ar phlandaí éagsúla a thugann ábhar snáithíneach as a ndéantar rópaí etc.
ainm uatha agus brí iolra leis
piléar ina sheasamh díreach mar thaca nó mar mhaisiú ar fhoirgneamh; rannóg ingearach ar leathanach clóbhuailte (colún nuachtáin); liosta ingearach ainmneacha, figiúirí etc.; líne saighdiúirí
córas rialtais faoinar leis an stát gach cineál tionscail agus tráchtála agus gan aon mhaoin phríobháideach in ainm is a bheith ann (mar atá sa tSín etc.)
(in ainmneacha laethanta) (Dé Luain, Dé Máirt, etc.)
iníon athar agus máthar duine; (le bean, mar ainm ceana) cara
seanchas faoi áiteanna, conas a fuair siad a n-ainm, eachtraí móra a tharla iontu, etc.
ainm, sloinne; leasainm; focal ar nós mé, tú, é, í, iad, etc., a úsáidtear in ionad ainmfhocail
éan beag donn is liath a bhíonn in aice le tithe; ainm ar shaghsanna eile éan beag
duine baineann clainne; cailín, bean óg (a iníon ó!)(le ceannlitir mhór) foirm aithisc nó teideal cúirtéise roimh ainm mná nach bhfuil pósta (Is í seo Iníon Uí Bhriain)
liosta aibítreach d'ainmneacha agus d'ábhair atá luaite i leabhar
ball éadaigh mar a bheadh blús is beilt air a théann síos go dtí na glúine; ainm ar bhaill éadaigh éagsúla
ainm eile ar dhuine chun grinn nó le cion, ach uaireanta le drochmheas
páipéar beag agus scríobh air (Greamaítear lipéid de bhuidéil, de bhoscaí etc. lena thaispeáint cad tá iontu nó ar bhagáiste agus ainm agus seoladh an úinéara orthu)
ainm áite
ainm ceanúil ar mháthair
ainm ar phlandaí de chineál an tornapa nó an chairéid a bhfuil fréamh fhada shocach acu
a bhaineann liom, ar liomsa é (mo pheann, m'ainm, m'fhiacail)
méadú (ag móradh a stóir); moladh (ag móradh ainm Dé)
focal faisnéiseach leis an gcopail (is é ainm a bhí air ná Séadna)
ainm drochmheasúil ar Chaitliceach Rómhánach
(focal deas ar) diabhal, deamhan (nach é an riach é; is cuma sa riach; in ainm an riaigh!)
éan trá dubh is bán agus gob fada air (Roilleog ainm eile air)
ábhar ar bith atá fillte thart air féin i bhfoirm feadáin (rolla páipéir, éadaigh); liosta ainmneacha (rolla scoile)
ní éigin gan a ainm a lua (an rud sin a cheannaigh tú); cúrsa, scéal (an rud a tharla, atá le rá agam); gníomh, beart (an rud a rinne sé); créatúr beo (tá rud beag aici; an rud óg; nach é an rud salach é); acmhainn, sochar (tá rud aige sin; fuair sé rud maith orthu); ní a iarrtar (déan rud ar d'athair); imní, brón (ná bíodh rud ort faoi)
an t-ainm atá ar rialtóir i dtíortha sa Mheán-Oirthear
d'ainm a chur le litir, seic etc.
crann nó tor a mbíonn tuigí caola solúbtha air a úsáidtear i gcaoladóireacht; adhmad an chrainn sin. (Saileog ainm eile uirthi)
béiceadh; glaoch, gairm (ainm, rolla, a scairteadh); briseadh amach, pléascadh (scairt an ghrian; rinne sé scairteadh gáire)
ainm a thugtar ar chuid mhaith cineál crann mór (ar an mailp, ar an bplána agus ar chuid de na crainn figí)
cur nó imeacht faoi sheol; fágáil calaidh; cur chun bealaigh (litir a sheoladh chuig duine); stiúradh, treorú (ag seoladh na mbó; cad a sheol anseo é?); rith, imeacht, cúrsa (chuir sé seoladh faoin scéal); ainm nó uimhir tí, sráide, baile etc. a bhfuil cónaí ar dhuine ann (m'áinm is mo sheoladh); cur i láthair an phobail (leabhar a sheoladh)
d'ainm a chur le rud
ainm ginearálta ar iasc farraige craosach, cuid acu ollmhór agus fíochmhar go maith, agus fiacla faobhracha ar nós an tsáibh acu
ainm deireanach duine, ainm sinsearach
(in ainmneacha éan)
ainm (teideal leabhair, dáin); gradam, céim (teideal uaisleachta); buannaíocht, ceart seilbhe (níl sé i dteideal an airgid)
