SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
acht a rith, cur i bhfeidhm mar dhlí
rud a bhfuil nuacht mhór ann; a mhór mar a dhéanfaí de dhuine
a rá amach go hoscailte; bheith sásta a rá gur mar sin atá; nóta á rá go bhfuair tú nó gur íoc tú as rud éigin; faoistin a dhéanamh i gcoir
mar sin féin, ina dhiaidh sin is uile
péist a úsáidtear mar bhaoite
giota breise thiar le rud (mar scéal, leabhar etc.)
chomh maith le, mar aon le (mise agus tusa, a dó agus a trí, shuigh sé agus lig a scíth, ná mol agus ná cáin)
réidh le baint (mar arbhar) nó le hithe (mar úll); gasta, cliste (súil aibí)
brón gur tharla rud mar a tharla sé; náire, ceann faoi
(leis an gcopail) mian (mar is áil leat)
súgradh mar a dhéanfá le háilleagán
neamhacmhainn ar bhianna áirithe nó ar shubstaintí mar phailin san aer
focal a chiallaíonn 'go raibh sé mar sin' ag críochnú paidre
díriú (mar ghunna) ar mharc; marc a bhualadh; ionsaí; teacht ar rud a bhí á lorg
(sa ghramadach) ainm duine nó ruda (mar shampla, is ainmfhocail iad buachaill, Seán, capall, áit)
i do sheasamh cruinn díreach agus do lámha le do thaobh agat mar a bhíonn saighdiúir
an ceann polaitiúil atá ar Roinn Stáit, mar shampla, an tAire Oideachais
líne réadach nó shamhailteach trí lár ruda a gcasann an rud uirthi, mar shampla casann an domhan ar an ais atá idir an Mol Thuaidh agus an Mol Theas
insint arís mar a tharla (eachtra a aithris); a rá de ghlanmheabhair (dán a aithris); déanamh mar a dhéanann duine eile (dá ndéanfá aithris ar d'athair); labhairt, siúl, etc. cosúil le duine eile le greann (maith ag aithris)
feamainn agus fáis eile mar í
taidhleoir den chéim is airde a chuirtear go tír iasachta mar ionadaí dá thír féin
mar, cosúil le (amhail an t-éan i gcrann, amhail is béas dóibh)
mar sin, cosúil leis sin (gurab amhlaidh duit; an amhlaidh nach dtuigeann tú mé?)
ceimiceán (peinicillin mar shampla) a ghíomhaíonn in aghaidh baictéar dainséarach
substaint (mar iaidín) a mhilleann frídíní díobhálacha (go háirithe i ngearradh nó i gcréacht)
an log faoin lámh mar a dteagmhaíonn sí leis an ngualainn; cúinne (ascaill an ghleanna); góilín mara
planda a n-itear a phéacáin óga mar bhia
cogaint na círe mar a dhéanann bó
mar a bheadh smig faoi smig
bata crúcáin mar a bhíodh ag aoirí caorach sna scéalta, nó mar a bhíonn ag easpag mar chomhartha gur aoire spioradálta é; lúibín gruaige
fanacht mar a bhfuil, socrú síos (cá bhfuil tú ag baint fút?); ciúnú, ceansú (thug mé iarraidh baint faoi); tochailt faoi (tá an abhainn ag baint faoin mbruach)
cluiche, coimhlint; cluiche iomána; cúl scórála (báire a chur); an spás idir na cuaillí a bhíonn mar sprioc i gcluichí áirithe (cé a bhí sa bháire acu?)
duine balbh; duine nach bhfuil an chaint mar is ceart aige
ceangal docht, oibleagáid; gealltanas scríofa ar iasacht airgid a aisíoc mar aon le hús; airgead le príosúnach a shaoradh go sealadach go dtí go gcuirtear triail air
cosúil le bean, mar a dhéanfadh bean; a bhaineann le mná
marc ar barr uisce mar chomhartha do loingeas etc.
gléas le brú an aeir a thomhas mar chomhartha ar staid na haimsire
ceartú, tabhairt chun cruinnis; ceartú thar mar is gá (ná bí i gcónaí ag beachtú orm)
scoilt sa bhéal uachtarach mar a bhíonn i mbéal giorria
stuif a úsáidtear chun blas a chur ar bhia, mar shampla, piobar, mustard, etc.
fáinne bláthanna le cur ar cheann duine nó le crochadh ar rud éigin mar ornáid
adharc, troimpéad; glór mar a dhéanann adharc nó troimpéad
cuartaíocht i dtithe mar chaitheamh aimsire
níos mó ná an cothrom, tuilleadh; níos mó ná a ceapadh nó mar is gá; fás, biseach; iomarca (breis ualaigh)
(le gramadach) céim thar an ngnáthchéim ag aidiacht (níos faide níos mó mar shampla)
tabhairt nó teacht ar an saol (rugadh leanbh di; lá breithe) tabhairt mar thoradh (ubh a bhreith); iompar chun siúil (beir leat é sin); greim a fháil ar, teacht suas le (beir greim air, ní bhéarfaidh sé anois orainn); buachan (rug sé an chraobh leis); dul (beir leat abhaile); druidim le (ag breith suas ar a trí)
mar gheall air sin, dá thoradh sin
mealltach mar rud a d'fheicfeá i mbrionglóid
preabarnach mar a bheadh ar chneá