Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
tarráil
tarraingt
tarraingteach
tarraingthe
tarramhacadam
tarrtháil
tarsann
tart
tasc
tásc
táscach
táscmhar
tascobair
tástáil
tátal
táth
tathag
táthaire
táthán
tathant
táthchuid
táthfhéithleann
táthú
Seans gur foirm é tart de:
art »
tart fir3 triomach scornaí de bharr gá a bheith ag duine le deoch; dúil láidir; airc, craos ► tartmhar aid1
TORTHAÍ GAOLMHARA
SAN FHOCLÓIR BEAG
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
na gáis atá san atmaisféar thart orainn agus a thugann anáil dúinn; anáil bheag ghaoithe; spéir; aeráid
feoil atá bán thart ar chréacht atá ag cneasú
ag an Mol Theas nó thart air
ag an Mol Thuaidh nó thart air
an t-aer atá thart ar an domhan
bás a fháil faoi uisce de cheal aeir; tumadh nó suncáil faoi uisce; fliuchadh go mór; múchadh (tarta)
struchtúr cloch nó brící nó ábhair eile ar nós éadan tí nó taobh seomra nó fál thart ar gharraí
píosa éadaigh a chastar thart ar ghortú nó ar chneá
gléas le saighead a scaoileadh; gléas le veidhlín a sheinm; fáinne thart ar an ngrian nó ar an ngealach
an chuid de bhall éadaigh a théann thart ar an muineál
trácht, an pháirt de chos nó de bhróg a chuirtear ar an talamh; greim coise ar an talamh (bonn a ghabháil); an pháirt is íochtaraí de rud (bonn colúin, bonn triantáin); fáinne rubair thart ar roth; rian, lorg (ainmhí)
thart
caitheamh déanta ar (éadach, airgead, caite); snoite, lom (críon caite); gafa thart, imithe (an tseachtain seo caite)
cluiche, obair, etc. a chuidíonn le duine an aimsir a mheilt nó a chur thart
turas thart timpeall
rud a thochras thart ar rud eile (rópa a chasadh); lúbadh (do mhurnán a chasadh); dul thart nó cur thart (roth a chasadh); filleadh ar ais (casadh abhaile); seinm, canadh (amhrán, port, a chasadh); bualadh le (castar na daoine ar a chéile); cur i leith (ní á chasadh leat é); lúb, cor (bóthar lán de chastaí); rince (rud a chur ar casadh)
roimhe seo nó sin; eile, deireanach (an oíche cheana); cinnte (an bhfuil tart ort? Tá cheana)
tomhas méachain cothrom le 1000 gram (thart ar 21 5 punt)
fógra a chuirtear thart go dtí roinnt daoine
ciorcal nó fáinne a dhéanamh thart ar rud
balla cré nó cloch thart ar ghort
stocaire ar cóisir etc. agus é faoi bhréagriocht le tuí; ball d'fhoireann d'aisteoirí fáin a théadh thart faoi Nollaig ag léiriú drámaí traidisiúnta
ceansú, cosc, cur faoi chois (duine a chloí, tart a chloí)
spás a bhfuil foirgnimh nó fál thart air
folach; clúid a chuirtear thart ar rud nó anuas air (clúdach leapa, clúdach litreach); clúid a chur ar rud (clúdaigh do cheann; clúdaithe le caonach)
cás síodúil a shníomhann cuid mhaith cruimheanna feithidí thart orthu féin go mbíonn siad aibí
rud a chaitear thart ar an muineál; an chuid de bhall éadaigh a théann thart ar an muineál, bóna
go leor le tart nó ocras a shásamh (do choisceadh a ól)
an ceantar thart nó in aice láimhe; muintearas, comharsanúlacht
an dá thráth den bhliain nuair is comhfhad lá agus oíche (thart ar Mhárta 21 agus Meán Fómhair 23)
bac; toirmeasc (cosc a chuir ar dhuine, le rud); maolú (ocras, tart, a chosc)
stiall leathair nó éadaigh etc. a chaitear thart faoin gcoim, beilt; ceann de chúig limistéar mhóra an domhain atá rianaithe de réir teochta
reiptíl mhór chontúirteach atá le fáil thart ar aibhneacha ina lán tíortha teo
sábháil (airgead a chur tharat); doirteadh (pota ag cur thairis); síorchaint (tá sí ag cur thairsti ó mhaidin); casadh (roth, long, a chur thart); roinnt (deoch a chur thart); caitheamh, meilt (an lá a chur thart)
seoltóireacht thart; fiach, rith thart timpeall
gabháil thart, rith (cursaíocht airgid)
cnámh faoi bhun an mhuiníl thart
fithis, an cúrsa a ghabhann árthach spáis thart ar an domhan, ar an ngealach etc.
fáinní ceangail a chuirtear thart ar rostaí príosúnaigh chun nach n-éalódh sé
ceann de na cnámha cuara a thagann ón gcnámh droma thart ar dhá thaobh an bhrollaigh mar chliabh cosanta; ceann de na lataí adhmaid i gcabhail báid
dul i gciorcail; foluain thart, síománaíocht
balla cloch no sceach thart ar gharraí nó ar pháirc; gort, garraí
spaisteoireacht, siúl thart ar do shuaimhneas
casadh thart is thart, dul i gciorca(i)l, foluain
an fear a théann thart leis an mbainne
an fear a théann thart leis na litreacha
feisteas strapaí a chuirtear thart ar phus ainmhí chun nach mbéarfadh sé ar dhaoine, pusachán
casadh, teacht ar ais (filleadh abhaile, filleadh ar d'áit féin); cur ar ais (bó a fhilleadh); dúbailt éadaigh, páipéir etc.; trusáil (muinchillí a fhilleadh suas); cur thart (ar)(páipéar a fhilleadh ar rud)
casadh thart agus thart i bhfoirm rince
iascach le cuileog; faoileáil thart
