Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
ceardscoil
ceardúil
cearn
cearnach
cearnóg
cearr
cearrbhach
ceart
ceárta
ceartaitheoir
ceartaos
ceartchreidmheach
cearthaí
ceartlár
ceartseasamh
ceartú
ceartúchán
ceas
ceasacht
céasadh
céasla
ceasna
ceasnaí
ceart1 fir1 cóir (ceart agus éigeart); teideal (ceart vótála); cothrom (tá seasamh a chirt ann); cion (fuair sé a cheart); fírinne, rud fíor nó cruinn (tá an ceart agat) ► i gceart gan locht, gan cháim ► ó cheart ó thús, go bunúsach
ceart2 aid1 de réir cirt, ag teacht le ceart; fírinneach, fíor; gan locht
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
duine nó ainmhí nach bhfuil a dhathú ceart ionas go mbíonn a chraiceann, a ghruaig, a chlúmh, etc., bán agus a shúile bándearg
easpa cirt, éagóir
scéin bhuile, fiántas ceart; duine ainscianta (ainscian mná)
buairt faoi rud éigin a rinne tú nár cheart duit a dhéanamh; brón (tá aithreachas orm)
an uair ar an gclog; pointe ama áirithe, ócáid (an t-am seo inné); uair nó aimsir speisialta (am dinnéir); tráth ceart (bheith in am do rud); séasúr (an t-am seo de bhliain); ré, aimsir (an t-am fadó); tráth den saol (tháinig an t-am dó ciall a bheith aige); fad saoil (ár n-am ar an saol seo)
i vásta, millte, ó mhaith (rud a chur amú ar dhuine); ar seachrán ón mbóthar ceart (dul amú)
rath (bail ó Dhia ar an obair); cóir cheart (chuir sí bail ar a gruaig); an chaoi a bhfuil rud nó duine (cén bhail atá ort?); cóir, úsáid (an bhail a thug sé ar a leabhar)
críoch cheart ar rud
duine balbh; duine nach bhfuil an chaint mar is ceart aige
díreach ceart, cruinn
éileamh seilbhe, ceart úinéireachta
ceart bunúsach
a bhfuil bun ceart leis, príomha; substaintiúil
léarscáil farraige mar aon le cóstaí, taoidí, doimhneacha agus tanaíocha, agus baill chontúirteacha eile; cáipéis scríofa oifigiúil ina dtugtar cearta agus pribhléidí, go háirithe ceann a thagann ó cheann stáit nó ó rialtas (cairt baile, cairt cathrach)
gá, riachtanas (níl aon chall leis; ní call duit labhairt); ceart, éileamh (níl aon chall agat dó, chuige)
casta, lúbtha, cromtha, gan a bheith díreach (cosa cama, chomh cam le tuar ceatha); mícheart (chomh ceart is atá sé cam)
déanamh, múnlú, cumadh (dán a cheapadh); socrú, gealladh (an rud a cheap Dia dó); síleadh, meas (ceapaim go bhfuil an ceart agat); stopadh, gabháil (ainmhí a cheapadh, liathróid a cheapadh)
cur ina cheart, leasú (locht a cheartú); cur ar an mbóthar ceart, cur múineadh ar (páistí a cheartú); deasú, díriú
(t céill in abairtí áirithe) meabhair, réasún, tuiscint don mhaith is don olc (ná caill do chiall); gnáthstaid aigne (ar meisce nó ar a chiall); tuiscint cheart (ó tháinig ciall dó); éirim (ciall do ghreann, don léann); brí (sa chiall atá leis an bhfocal); cúis, réasún (cad is ciall leis sin?)
cuar cruinn ceart agus é dúnta, agus gach pointe den chuar comhfhad ón lár; fáinne
éirim i nádúr an duine a aithníonn ceart ó mhícheart, scrupall
cáiréiseach; scrupallach, cúramach faoin rud ceart a dhéanamh
ceart dlí atá ag duine amháin cóipeanna de shaothar bunúsach a fhoilsiú, a chlóbhualadh nó a dhíol
ceart, cothrom (níl ceart ná cóir aige); cion nó sciar ceart (níor ith sé ach a chóir); freastal ceart (chuir sé cóir mhaith orm; cóir leighis a chur ar dhuine); bail cheart (tá gach ní i gcóir againn); feisteas nó fearas ceart (cóir oibre, cóir thaistil); gaoth fhabhrach (seoladh le cóir ghaoithe)
ceart, cothrom (breithiúnas cóir; ba chóir duit é a rá leis); díreach, ionraic, macánta (a dhuine chóir, a bhean chóir)
fáisceán don chabhail a dhéanann teannta don chorp agus a choinníonn a chruth agus a dhealramh i gceart
moladh nó cúnamh i bhfocail a thugtar do dhuine nuair nach bhfuil a fhios aige cad is ceart dó a dhéanamh (glac mo chomhairle); treoir, tionchar (fanacht ar chomhairle d'athar); gasra a thagann le chéile chun ceisteanna a phlé agus socruithe a dhéanamh (comhairle baile, comhairle cathrach)
corónaithe; ceart (amadán corónta)
ramhar, marógach; ceart, cruthanta (bithiúnach corpanta)
leibhéal, ré (siúl ar an gcothrom, ar chothrom na talún); cóimhéid, comard (níl a chothrom den bhia aige); cóir, ceart (tabhair cothrom na Féinne dó); lámh uachtair (tá sé deacair cothrom a bhaint de)
den scoth (ceoltóir críochnaithe); ceart, corónta, cruthanta
ar dhéanamh ciorcail nó liathróide, rabhnáilte; bailithe le chéile (cruinn sa halla); díreach ceart, gan aon dearmad (eolas cruinn, aimsiú cruinn); ceart sa cheann (níl sé róchruinn ann féin); sprionlaithe, gortach (cruinn faoi bhia)
ceart, oiriúnach (is cuí agus is cóir sin)
ceart, cóir; fiúntas, oiriúnacht
ceart; fiúntach, oiriúnach
comhaireamh, áireamh (cuntas a dhéanamh ar rudaí); an méid ceart (tá an cuntas ansin agat); cúrsaí airgid (cuntas bainc); reicneáil (lá an chuntais; duine a thabhairt chun cuntais); tuairisc, cur síos (tá cuntas sa leabhar seo air; cuntas duine a chur)
drochbhroid cheart
(roimh le) is dóigh le (dar liom nach é an ceart é)
caoi a chur ar rud, rud a chur i gceart arís; bearradh teanga
a bhaineann go pearsanta le duine (an rud is dílis duit); fíor, ceart (airgead dílis); seasmhach (dílis do chúis); ionúin, grámhar
ceart úinéireachta, buannacht; maoin; dílseacht, urraim, ómós (dílse do Dhia); grá, cion
gan a bheith cam ná cuartha; gan chor gan chasadh; (le haimsiú) cruinn; (le duine) macánta; (le háit nó aimsir) cruinn, ceart (díreach ansin, anois go díreach!)
ceart dleathach, dleacht; dualgas dleathach; cuibheas
de réir dlí, ag teacht le dlí; ceart, cóir; bailí
dleathach; ceart nó cóir de réir dlí (pósadh dlisteanach); dílis (bheith dlisteanach do dhuine)
éileamh, diúité nó ceart dleathach
líne cheart, dhíreach
ceart nádúrtha; gnáth-tháille nó luach saothair (do dhualgas a íoc); aon rud atá le déanamh (do dhualgas do Dhia); diúite (saighdiúirí ar dualgas)
ceart nó buannacht shinsearach; ceart oidhreachta; eastát sinsearach (seilbh a fháil ar do dhúchas); d'áit nó do thír féin (filleadh ar do dhúchas); muintearas, cóngas (ní dár ndúchas iad); oidhreacht, luí nó claonadh nádúrtha (tá an t-éitheach sa dúchas aige); staid nádúrtha nó fiáin, fiántas (madra dúchais); a tháinig ó shinsear (ceart dúchais, teanga dhúchais)
ord ceart; cruachás (is olc liom tú a bheith san eagar sin)
