DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
mír ghairmeach leis an tuiseal gairmeach (A Sheáin, a Mhaighréad, a dhuine chóir, a fheara breátha, a dhaoine uaisle)
focail i ndiaidh a chéile a dhéanann ráiteas iomlán (tá siad ag teacht, fág ansin é, cá bhfuil siad anois? fuist, a dhuine!)
duine atá i bhfad níos lú ná an gnáthdhuine
cáineadh ar dhuine as rud éigin a rinne sé nó a dúirt sé
duine a thomhaiseann rioscaí agus táillí árachais
rud a bhfuil nuacht mhór ann; a mhór mar a dhéanfaí de dhuine
achainí (Dia a agairt); díoltas a imirt, sásamh a bhaint amach (coir a agairt ar dhuine)
comhrá; caint a chur ar (dhuine)
duine a chreideann nach féidir a chruthú go bhfuil Dia ann
pléadálaí cúise; duine díoltasach
cineál daoine; cineál ar leith ainmhithe nó plandaí
idirdhealú ar aicmí daoine
duine atá tugtha don aighneas
acmhainn smaointe an duine, intinn; beocht, meanma
duine nó ainmhí nach bhfuil a dhathú ceart ionas go mbíonn a chraiceann, a ghruaig, a chlúmh, etc., bán agus a shúile bándearg
leithscéal ag duine a bhfuil coir ina leith go raibh sé in áit éigin eile ag an am
cleasaí, duine a bhíonn ag déanamh cros
duine a dhearann agus a leagann amach na pleananna do lucht tógála
staid an atmaisféir (teas, fuacht, grian, fearthainn, etc.); (aimsir mhaith, drochaimsir); am, ré nó tréimhse; tráth den bhliain (aimsir na Nollag); tréimhse sheirbhíse le duine eile (in, ar, aimsir ag); foirm den bhriathar a léiríonn an gníomh a bheith láithreach, caite nó fáistineach, etc. (tá, bhí, beidh; cuireann, chuir, cuirfidh)
duine nó gléas a aimsíonn rud
duine nach gcreideann i gCríost; duine gan Chríostúlacht
duine a chreideann nach bhfuil Dia ann
dílleachta nach bhfuil aon duine ina bhun
staid áite nó tíre ina bhfuil daoine imithe ó smacht dlí
druga a thugtar do dhuine chun a mhothú a bhaint de go sealadach
duine, dochtúir de ghnáth, a thugann ainéistéiseach do dhuine
teachtaire ó Dhia; duine naofa; duine fíormhacánta
ar nós an ainmhí gan cumas réasúin; (le duine) tútach, garbh
an focal aithne a thugtar ar dhuine nó ar rud nó ar áit; cáil, clú; ainmfhocal
pláta miotail a bhfuil ainm duine air (ar dhoras tí nó seomra de ghnáth)
(sa ghramadach) ainm duine nó ruda (mar shampla, is ainmfhocail iad buachaill, Seán, capall, áit)
ainm a thabhairt ar; duine a mholadh (do phost, etc.); (lá, áit, etc.) a spriocadh
duine bocht lán ainnise; sprionlóir
duine gan riail gan smacht, gan meas ar ord
scéin bhuile, fiántas ceart; duine ainscianta (ainscian mná)
comhaireamh, cuntas (rud a chur san áireamh); uimhríocht; uimhir nó suim (áireamh daoine); cur i gcuntas (ní áirím thusa; ag áireamh na mblianta)
duine a fhéachann i ndiaidh an airgid i mbanc nó i siopa nó in oifig
díol, tuillteanas (is maith an airí air é); duine ar fiú nó ar cóir rud a dhéanamh dó
duine a thugann aire d'áit nó do rud
i ndán do (an rud atá in áirithe do dhuine); fágtha le haghaidh (tá an t-airgead sin in áirithe don chíos; chuireamar suíocháin in áirithe dúinn féin)
áis chuntais nó chomhairimh; duine a bhíonn ag áireamh
furasta a úsáid; gar do láimh; (le duine) garúil, deaslámhach
duine a ghlacann páirt i ndráma nó i scannán
ball ar bith den chruinne a bhfuil spás ann do dhuine nó do rud; achar atá curtha ar leith do ghnó áirithe (áit cathaoireach); comharsanacht (duine ón áit); sealúchas (teach agus áit); suíomh áirithe (m'áit sa rang; tá sé as áit)
aithne (dul in aitheantas ar dhuine); lamháil (duais aitheantais)